Portefeuillehouder(s): Baerveldt, Breunesse, Groothuismink, Krieger, Mutluer, Slegers
Programmadoelstelling en de rol van de gemeente
In Zaanstad gaan wonen en werken van oudsher hand in hand. De kracht en vindingrijkheid die deze combinatie vraagt is kenmerkend voor het Zaanse DNA. Zaanstad investeert hierin door het versterken van ontwikkelingskansen, het verbeteren van de vestigingsvoorwaarden voor het aantrekken van nieuw en toekomstbestendig ondernemerschap en innovatiekracht. Een goede balans tussen wonen, werken, recreëren en kwalitatief hoogwaardige en duurzame voorzieningen maakt Zaanstad ook op de langere termijn tot een aantrekkelijke stad. Dat maakt het nog niet vanzelfsprekend dat iedereen meedoet in de maatschappij. Daarom bieden wij een vangnet voor inwoners die door omstandigheden niet zelfstandig in het eigen levensonderhoud kunnen voorzien en helpen hen om weer mee te kunnen doen. |
|---|
Voortgang en vooruitblik
Voortgang uitvoeringsjaar 2021
De eerste drie maanden van 2021 stonden grotendeels in het teken van de coronacrisis en dit zal naar verwachting ook blijven gelden voor de rest van 2021. Nog steeds zien wij dat bepaalde sectoren hard getroffen worden, zoals de horeca, evenementen- en cultuursector, detailhandel en toerisme. De opgave blijft onverminderd groot om zo goed mogelijk uit de crisis te komen. Om het herstel uit de crisis te bevorderen ontwikkelt Vitale Stad een stadsbreed ondersteuningsinitiatief. De verwachting is dat in de tweede helft van 2021 het herstel wordt ingezet.
Ondanks de coronacrisis staat Zaanstad voor omvangrijke opgaven, zoals voldoende ruimte voor en verduurzamen van bedrijvigheid, de energietransitie, het sluitend maken van de ketens, vraaggerichte scholing voor duurzame werkgelegenheid en het terugdringen van armoede.
We zien dat het tempo van uitgifte van bedrijfsgrond onverminderd hoog blijft. Uitgaande van het huidige uitgiftetempo is het aanbod aan bedrijventerrein in Zaanstad over 7 jaar op. Tegelijkertijd zet Zaanstad met MAAK.Zaanstad in op verdere verstedelijking via onder andere de ontwikkelstrategie van de Achtersluispolder. Een tekort aan bedrijfsgrond betekent op termijn een rem op de verstedelijking. Daarom is het belangrijk dat er een bedrijventerreinenstrategie is opgesteld. Doel is om schaarse ruimte voor economische activiteiten te behouden zonder daarbij de ambities op woningbouw en duurzaamheid te verliezen. De strategie bedrijventerreinen wordt in het tweede kwartaal van 2021 ter besluitvorming aangeboden aan de raad.
Om te voldoen aan de afspraken van het landelijk Klimaatakkoord, blijft de inzet om de economie, de stad en de gemeente zelf zo duurzaam mogelijk vorm te geven. In maart 2021 is het Zaans klimaatakkoord 2.0 gepresenteerd waarin maatregelen en initiatieven tot reductie van broeikasgassen zijn geïnventariseerd. Naast het opstellen van de RES 1.0 en de Warmte Transitie Visie, welke in het voorjaar voorgelegd worden aan de raad, zijn de arbeidsmarkt en scholing belangrijke factoren in de transitie naar een duurzame economie. Er zijn ook successen. Zo plaatsten Zaanse bedrijven voor het 5e jaar achtereen meer dan 10.000 zonnepanelen per jaar op de daken van bedrijven. Ook voor de komende jaren worden deze aantallen verwacht. Om de klimaatdoelen te halen en om te voldoen aan de vraag vanuit de bedrijven zijn gespecialiseerde arbeidskrachten nodig. Bovendien schept de ontwikkeling van duurzame energie nieuwe banen voor alle opleidingsniveaus. Zaanstad speelt hierop in door in te zetten op de Human Capital Agenda en Techlands, een techniek-brede samenwerking tussen opleiders, bedrijven en overheid. Hiermee wordt geanticipeerd op de veranderende vraag van de toekomstige arbeidsmarkt.
Tussen januari en maart 2021 zien we dat het aantal aanvragen voor een bijstandsuitkering iets afneemt ten opzichte van 2020. Het aantal aanvragen is nog steeds veel hoger dan voor maart 2020. Een grote toename van het aantal inwoners dat afhankelijk is van een bijstandsuitkering blijft uit door het steun- en herstelpakket van het Rijk. Dat pakket loopt door tot juli, daarom verwachten we dat dit beeld tot juli niet veel zal veranderen. Het aantal Tozo- uitkeringen blijft sinds september 2020 redelijk stabiel. Dit jaar zetten we in op versterking van de extra initiatieven die zijn ontwikkeld om mensen zo snel mogelijk weer te begeleiden naar werk. Zaanstad zet de middelen die we ontvangen voor de begeleiding van deze nieuwe werklozen volledig in voor deze nieuwe doelgroepen. Dat begint zijn vruchten af te werpen, maar soms kost de bemiddeling meer tijd dan verwacht. Als gevolg van de lockdown sinds half december blijft het aantal vacatures laag en soms hebben mensen een grotere afstand tot de arbeidsmarkt dan verwacht. Daarnaast wordt er geleidelijk meer duidelijk op welke onderdelen het huidige steun- en herstelpakket inzet vraagt van de gemeente, soms in samenwerking met de arbeidsmarktregio, zoals een Regionaal Mobiliteitsteam en de uitvoering van de TONK-regeling. De TONK-regeling is de steunmaatregel voor mensen die hun noodzakelijke rekeningen niet meer kunnen betalen en draagt bij aan het voorkomen van financiële problematiek en armoede.
De inwerkingtreding van de nieuwe wet inburgering is uitgesteld naar 2022. Hierdoor verschuiven de voorbereidingen en implementatiewerkzaamheden. In aanloop naar de nieuwe inwerkingtredingsdatum onderzoeken we de mogelijkheden om met de nieuwe werkwijze te experimenteren en al eerder in de geest van de nieuwe wet te gaan werken.
In 2021 werken we aan verschillende projecten binnen de armoede agenda. De effecten van corona zorgen ervoor dat professionals binnen reguliere processen flexibele oplossingen moeten zoeken en dat het contact met inwoners grotendeels digitaal en telefonisch verloopt. Om beter op de verwachte financiële effecten van corona op inwoners in te kunnen spelen, breiden we dit jaar de werkwijze van Mobility Mentoring binnen Saenbility uit naar alle wijkteams en werken we aan het uitbreiden van deze methodiek naar andere interne en externe partners. Vanuit de verschillende steunmaatregelen aan ondernemers weten we dat een aanzienlijk deel van deze zelfstandigen aangeeft ook na de steunmaatregelen nog hulp nodig te zullen hebben. Dit jaar zetten we in op het verbeteren van ondersteuning voor zelfstandigen en werkende armen die met financiële problematiek te maken krijgen. Daarnaast zetten we met de vroegsignalering van betalingsachterstanden in op het eerder attenderen van inwoners op het gemeentelijke hulpaanbod.
Ook wordt dit jaar veel inspanning geleverd om de Zaanse gedupeerden van de kinderopvangtoeslagenaffaire te spreken en hulp te bieden. In samenwerking met de Belastingdienst, de VNG en het ministerie bieden we als gemeente hulp en werken we aan het herstellen van het vertrouwen in de overheid van deze inwoners.
Vooruitblik begrotingsjaren 2022-2025
Voor 2022 en verder zal de grootste opgave zijn om te ontworstelen aan de gevolgen van de coronacrisis. Veel inzet is gericht op economisch herstel, verdere verduurzaming, werkgelegenheidsgroei en het tegengaan van armoede. De uitdaging is ‘to build back better’.
De beschikbare ruimte in Zaanstad wordt, voor de vele functies die de stad moet herbergen, steeds schaarser. Met de groei van de bevolking is de vraag naar woonruimte explosief gestegen terwijl in de afgelopen jaren er slechts beperkt woningen zijn bijgebouwd. Bovendien claimen andere functies de ruimte voor zorg, onderwijs, klimaatadaptatie, duurzame energie, recreatie en natuur. Het college zet in op verdere verstedelijking: de ambitie is om tot 2040 20.000 woningen te realiseren. Met de ingeslagen trajecten zoals de Verstedelijkingsstrategie MRA, de Woningbouw Impuls, het traject Bereikbare Steden en MAAK.Zaanstad vraagt dit om extra aandacht en zorgvuldigheid voor het invlechten van woningen met bestaande en toekomstige bedrijvigheid binnen de bandbreedte van een duurzame stad. Verdere integratie van wonen en werken krijgen vorm in zgn. ‘productieve wijken’.
De bedrijvigheid is constant in ontwikkeling en dat heeft gevolgen voor een veranderende vraag vanuit het bedrijfsleven en het mee blijven ontwikkelen aan de aanbodzijde van de arbeidsmarkt. Met name in de techniek, zorg en duurzaamheidsector zal de vraag naar arbeidskrachten de komende jaren onverminderd groot blijven. Daarom wordt ingezet op het ontwikkelen van doorlopende leerlijnen, van de basisschool via het voortgezet onderwijs naar duurzame werkgelegenheid als DNA van de Economische Agenda. Waar in 2021 vooral sprake is van het opstellen van de benodigde duurzaamheidskaders, zoals voor de RES en de Warmte Transitie Visie, zal vanaf 2022 vooral aandacht zijn voor het faciliteren en uitvoering geven aan realisatie van duurzame energiebronnen en uitvoeringsplannen. Nieuwbouw dient te voldoen aan de scherpst mogelijke duurzaamheidsnormen. Alleen zo kunnen we onze ambities waarmaken. Onderzoek naar alternatieve duurzame energiebronnen wordt onverminderd voortgezet.
De hedendaagse arbeidsmarkt vraagt van mensen om wendbaar te zijn. Tijdens het werkzame leven is het waarschijnlijk dat mensen na verloop van tijd ander werk moeten uitvoeren of in andere sectoren moeten gaan werken om financieel zelfredzaam te worden of te blijven. De effecten van de coronacrisis op de werkgelegenheid hebben die noodzaak tot wendbaarheid nog zichtbaarder gemaakt. Vlak voor het uitbreken van de crisis kwam een maatschappelijk debat op gang over de wenselijkheid om de regels rondom het sociaal stelstel te herzien zodat het beter tegemoetkomt aan wat de arbeidsmarkt nu van mensen vraagt. Van de gemeente vraagt dat een voortdurende inzet om vraag en aanbod op de arbeidsmarkt dichterbij elkaar te brengen. Van een nieuw kabinet wordt verwacht dat op dit gebied veranderingen in gang worden gezet. Sociaal ontwikkelbedrijven spelen daarin een rol voor mensen met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt. Over de rol van organisaties als Werkom is tevens een maatschappelijk debat gaande waar op termijn mogelijk veranderde wetgeving uit voortkomt.
De verwachting is dat de komende jaren meer Zaankanters te maken zullen krijgen met de financiële gevolgen van de coronacrisis. Zelfstandigen die steun vanuit de overheid hebben ontvangen, lopen de kans in de financiële problemen te komen wanneer deze maatregelen stoppen. De uitdaging die we als gemeente de komende tijd hebben is om sneller in contact te komen en passende ondersteuning te bieden aan de groep inwoners die in deze financiële problemen zit, of dreigt te komen. Hoewel de lengte van de coronacrisis en de steunmaatregelen nog onzeker zijn, zal in het voorkomen van langdurige armoede de link met de initiatieven en projecten gericht op participatie een belangrijke rol spelen.